Atmeydani'nda Olum: 17. Yuzyil Istanbul'unda Toplumsal Cinsiyet, Hosgoru Ve Ihtida

Marc David Baer'in cesitli akademik dergilerde yayimlanan makalelerinden olusan Atmeydani'nda olum, Osmanli tarihinin kara deligi olan 17. yuzyila odaklaniyor. Yarisi IV. Mehmed'in iktidariyla gecen bu yuzyil, hosgorunun ortadan kalktigi, din ici ve dinler arasi iliskilerde siddetin yukseldigi bir donemdi. Baer, daha Musluman bir toplum olusturulmasi icin siddeti gerekli goren, koktendinci Kadiz deli hareketinin bu donemde zirveye cikisinin nedenlerine yakindan bakiyor ve bu hareketin etkisi altina giren devletin yuruttugu yaygin Islamlastirma cabalarini farkli ornekler uzerinden ele aliyor. 1660 yilinda Istanbul'da, ozellikle Hiristiyan ve Yahudilerin yogun olarak yasadigi mahalleleri etkileyen buyuk yanginin Osmanli hanedani nazarinda sehrin Islamlastirilmasi icin bir firsat yarattigini one suren Baer'e gore, kadinlarin eski hayatlarindan kurtulma sansi gibi gordukleri ihtida da bu Islamlastirma cabalarina katkida bulunuyor. Zina yaptiklari iddia edilen Yahudi bir adamla Musluman bir kadinin idamlarini konu alan makalesinde, bu agir cezanin toplumsal cinsiyet duzeninin ve dini hiyerarsinin korunmasina hizmet ettigini gosteriyor. Donemin vakanuvisleriyle baska tarihcileri karsilastiran Baer, padisahin iktidarini guclendirmek amaciyla tarihyazimini kullanarak ideal sultan imgesi cizdirme yonundeki cabalarinin sonuclarini gozler onune seriyor. Hosgoru ve ihtidanin tartisildigi son bolumde Baer, hosgorunun temelinde bir esitsizlik oldugunu, Osmanli'nin toplumsal cinsiyet, din ve sinif farklarini bu esitsizlik uzerinden yonettigini savunuyor.